Stotteren in de klas
Stotteren in de klas is erg vervelend, maar wat kun je hier als leerkracht aan doen? Dat lees je in deze blog.
Wat is stotteren?
Wanneer we over ‘stotteren’ spreken, dan hebben we het over ‘spreken dat gekenmerkt is door frequent herhalen of verlengen van klanken, lettergrepen of woorden. Of door frequente aarzelingen en pauzes die het ritmisch spreken onderbreken’ (World Health Organization).
Een woord als ‘tafel’ kan dan klinken als ‘ta-ta-tafel’ (herhaling van het eerste deel van het woord). Of als ‘t-t-t-tafel’ (blokkade op de eerste letter van het woord). Een woord als ‘goed’ of ‘sop’ kan worden uitgesproken als ‘gggggoed’ of ‘ssssop’ (verlenging van de eerste klank).
Doelgroep
Stotteren komt voor bij kinderen en volwassenen en kan voor beide doelgroepen als een groot probleem worden ervaren. Het stotteren kan zich in allerlei situaties voordoen: op het werk, op school en in de vrije tijd. Ik richt me in deze blog op het stotteren bij kinderen in de klas. In juni van dit jaar heb ik een webinar van Janne Fret, logopedist en stottertherapeut, over dit onderwerp gevolgd. Zij noemde daarin een aantal mooie tips en feiten over het stotteren (in de klas) die ik in deze blog graag nog eens onder de aandacht wil brengen.
Oorzaak
Wanneer je deze blog leest als ouder van een kind dat stottert, is het goed om te weten dat je daar als ouder NIET de oorzaak van bent. Stotteren is namelijk een aangeboren gevoeligheid van het spraaksysteem. De omgeving van een kind dat stottert, en daarmee jij ook als ouder, kan wel invloed hebben op de verdere ontwikkeling van het stotteren. Voor ouders en leerkrachten is het dan prettig om enkele handvatten te hebben voor het herkennen van en omgaan met het stotteren.
Bewegingen
Hierboven heb ik al enkele soorten stotters genoemd. Belangrijk om te weten is dat er in het lichaam van het kind dat stottert ook extra bewegingen zichtbaar kunnen zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het knipperen met de ogen, hoofdbewegingen en/of het stampen met de voeten. Deze bewegingen worden gezien als ‘vechtreacties’ en zijn manieren voor kinderen om de woorden ‘vloeiend’ uit te spreken.
Reactie
De reacties die kinderen krijgen op hun spreken, en dan met name de negatieve reacties, kunnen een negatief beeld over het eigen spreken uitlokken. Enkele negatieve reacties kunnen zijn: ‘Waarom praat jij zo gek?’, ‘Kan je niet goed praten?’, ‘Zeg het eens gewoon!’. Als volwassene zal je deze opmerkingen wellicht niet zo gauw in je mond nemen, maar klasgenootjes van het kind kunnen deze opmerkingen dagelijks maken. Als leerkracht is het dan belangrijk om geen negatieve woorden over het stotteren in de mond te nemen en het stotteren niet tot een taboe te maken.
In gesprek over stotteren in de klas
Een kind dat stottert kan het stotteren op verschillende manieren proberen te omzeilen. Het kind kan letterlijk weglopen, de zin met het moeilijke woord meerdere keren opnieuw proberen te vertellen en/of vechten door bijvoorbeeld flink met de ogen te knipperen en lang te worstelen met dat ene woord. Al deze manieren zorgen er uiteindelijk misschien wel voor dat het woord goed wordt uitgesproken, maar het zijn geen prettige manieren om het stotteren te omzeilen. Vaak wordt het daarnaast eerder erger dan minder erg. Wanneer je als ouder of leerkracht een stotter hoort, is het belangrijk om daarover met het kind in gesprek te gaan: ‘Hé, ik heb een stotter gehoord, hoorde jij die ook? Zullen we proberen om de stotter de volgende keer los te laten en niet te vechten? Want vechten is niet zo leuk!’
Logopedie
Wanneer je als leerkracht het stotteren eenmaal herkent, is het verstandig om dit met ouders te bespreken en door te verwijzen naar een logopediepraktijk in de buurt. Wanneer er een stottertherapeut aanwezig is in de praktijk, kan het kind terecht voor onderzoek, advies en als dat nodig is: voor een behandeling. Schroom niet om hierover in gesprek te gaan. 5% van de kinderen stottert alleen in de kleuterjaren, terwijl 1% een blijvend stotterprobleem ontwikkelt. Vroegtijdige onderkenning is dan van belang om het stotterprobleem zo klein mogelijk te houden.
Maak stotteren bespreekbaar
In de klas is het belangrijk om zo open mogelijk over het stotteren te spreken. Er kunnen zelfs activiteiten rondom het stotteren worden georganiseerd. Zo kunnen kinderen om de beurt een stotter bedenken in combinatie met een spel. Iedere keer als je een stotter hebt gemaakt, mag je en blokje op de toren zetten bijvoorbeeld. Degene met de hoogste toren heeft gewonnen! Alle stotters mogen aan bod komen. Daarnaast kan het stotteren en de eventuele spreekangst die daarmee gepaard gaat worden besproken in de kring. Misschien zijn er wel kinderen die ook ergens bang voor zijn. Bespreek dat!
Pesterijen
Wanneer er pesterijen rondom het stotteren ontstaan, moet dit meteen worden besproken. Als leerkracht is het belangrijk om uit te stralen dat het stotteren oké is. Iedereen is anders en dat maakt je juist zo mooi en bijzonder!
Sarah Jong, logopedist Logopediepraktijk Wegwijs
